Pankreasın Fonksiyonları ve Ekzokrin Pankreas Yetmezliği
Pankreas, organizmada iki ana işlevi olan bir organdır: endokrin ve ekzokrin. Endokrin pankreas, kan şekerini düzenleyen insülin ve glukagon hormonlarını salgılarken, ekzokrin pankreas, sindirime yardımcı olan aktif enzimleri üretir. Ekzokrin pankreas yetmezliği, genellikle sindirim bozuklukları ile kendini gösterir ve endokrin fonksiyonu etkilemez.
Normal Ekzokrin Pankreas Fonksiyonu
Ekzokrin pankreas, karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerin sindirilmesi için birçok ön madde sentezler. Protein sindirimi, tripsin, kimotripsin ve karboksipeptidaz enzimleri tarafından gerçekleştirilir. Bu proteolitik enzimler, tripsinojen, kimotripsinojen ve prokarboksipeptidaz gibi ön maddeler halinde salgılanır ve ince bağırsakta aktive olur. Aktive olduktan sonra, tripsin ve kimotripsin proteinleri daha küçük peptidlere, karboksipeptidaz ise bu peptidleri aminoasitlere parçalar.
Karbonhidrat sindirimi, amilaz sekresyonu ile gerçekleşir; amilaz, karbonhidratları disakkaritlere ve trisakkaritlere böler. Ekzokrin pankreasın bir diğer önemli salgısı lipazdır, bu enzim yağları parçalamakla görevlidir. Ayrıca kolesterol esteraz, fosfolipaz ve procolipaz gibi diğer enzimler de yağ sindirimine katkıda bulunur.
Ekzokrin pankreas sekresyonları, sindirim enzimleri ve bikarbonat içerir. Asetilkolin ve kolesitokinin, sindirim enzimlerinin salgısını uyarırken, sekretin bikarbonat ve su salınımını teşvik eder. Epitelyal hücreler bikarbonatı, asinar hücreler ise sindirim enzimlerini salgılar.
Ekzokrin Pankreas Yetmezliği
Ekzokrin pankreas yetmezliği olan bireyler, yetersiz sindirim enzimleri nedeniyle besinleri yeterince sindiremez. Sindirilemeyen besinler, ince bağırsaklarda uzun süre kalır ve bakteriyel üremeyi artırır. Neyse ki pankreas, yüksek oranda kendini yenileyebilen bir organdır, bu nedenle fonksiyonunun %90’ını kaybedene kadar belirgin semptomlar göstermeyebilir.
Ekzokrin pankreas yetmezliğinin başlıca nedenleri arasında pankreatik asinar hücre atrofisi, pankreas hipoplazisi, kronik pankreatit ve neoplaziler yer alır.
Pankreatik Asinar Hücre Atrofisi
Köpeklerde ekzokrin pankreas yetmezliğinin en yaygın nedeni pankreatik asinar hücre atrofisidir. Bu durum, subklinik seviyeden sekresyon aktivitesinin kaybolmasına kadar değişen bir şiddete sahip olabilir ve genellikle lenfositik pankreatit ile ilişkili immün kökenli bir durum olarak değerlendirilir.
Pankreatik Hipoplazi
Kongenital hipoplazi, özellikle yavru köpeklerde gözlemlenen bir diğer olası nedenidir.
Neoplazi
Bazı neoplazik durumlarda oluşan tümörler, pankreas sekresyonlarının duodenuma geçişini engelleyerek ekzokrin pankreas yetmezliğine yol açabilir. Bu tür durumlarda pankreas asinar hücreleri aktif olsa da, ekzokrin pankreas yetmezliği belirtileri görülebilir.
Semptomlar
Ekzokrin pankreas yetmezliği bulunan köpeklerde genellikle iştah artışı olmasına rağmen, ağırlık kaybı, malabsorpsiyon, ishal ve yumuşak kıvamlı yağlı dışkı görülebilir. Dışkı genellikle sarı veya yeşil renkte olup, dışkılama sıklığı artmıştır. Bazen dışkıda sindirilmemiş gıdalar da görülebilir. Bu belirtiler gaz ile dolu bir mide ve gurultu ile eşlik edebilir. Ayrıca, bazı köpeklerde kusma da gözlemlenebilir. Ekzokrin pankreas yetmezliği olan köpekler genellikle gergin ve sinirli bir görünüm sergileyebilirler.
Tanı Yöntemleri
Ekzokrin pankreas yetmezliğinin teşhisi, genellikle klinik bulgulara ve pankreatik fonksiyon testlerine dayanır. Köpeklerde en pratik ve güvenilir yöntem, kan serumundaki tripsin benzeri immünreaktivitenin (cTLI) ölçümüdür. Bu test, pankreastan doğrudan kan dolaşımına katılan tripsinojen miktarını belirler.
Tedavi
Ekzokrin pankreas yetmezliğinin tedavisinin temel amacı, enzim yetersizliğini gidermektir. Karbonhidratların, yağların ve proteinlerin sindirilmesi için amilaz, lipaz ve proteaz içeren kurutulmuş domuz pankreası ekstraktı gibi ticari preparatlar mevcuttur. Bu preparatlar genellikle toz veya kapsül formunda satılmaktadır.
Yüksek yağ içeren diyetler, maksimum ağırlık kazanımı için kullanılabilir; ancak bu diyetler ishalin artmasına yol açabilir. Orta yağ oranına sahip diyetler çoğunlukla tercih edilirken, yüksek lifli diyetler genellikle önerilmez çünkü sindirimi zorlaştırabilir.
Hasta Takibi
Ekzokrin pankreas yetmezliği olan köpeklerin düzenli olarak takip edilmesi gerekmektedir. Hayvanların vücut kondisyonu ve ağırlık kazanımı, her iki haftada bir değerlendirilmeli ve kontrollerin sıklığı hastalığın şiddetine göre ayarlanmalıdır. Ekzokrin pankreas yetmezliği olan köpekler yaşam boyu tedaviye ihtiyaç duyabilir ve tedaviye yanıt genellikle ilk birkaç hafta içinde gözlemlenir.